Slecht geslapen de voorbije nacht, want ik had mijn tekst voor mijn blog 37 nog niet opgesteld. Om 4 uur ben ik wakker en begin ik er aan. Tegen 6.30 u is de draft van mijn tekst klaar en stuur ik die naar Magda en mijn dochter Ann. Ik stuur ook nog een selectie aan foto’s naar Magda en Peter. Zo een blog iedere dag produceren is een hele uitdaging. Het moet kort en hopelijk goed zijn. Zelfs mijn kleinkind Moses zegt me: “ Opi het is veel te lang met die vier bladzijden. Liefst een blad of nog korter, Tik Tok stijl!”. Maar dat is aan mij niet besteed. Hoe kun je de kathedraal van Burgos en de San Nicolas kerk op één blad kort beschrijven? Die kerken zitten vol religie en kunst en verhalen daarrond die de kunst helpen begrijpen… Ik heb gisteren zelfs het verhaal van de koffer van El Cid niet kunnen doen. Ook mijn drie bewaarengelen hebben me gezegd: “Opi, het is eventjes genoeg geweest: jij met je kerkitis…”. Ik ben toch wat gekrenkt! Daarenboven staat mijn hoofd er vandaag niet naar, want mijn engelbewaarders willen niet mee naar Las Huelgas Reales en de Cartuja de Miraflores, ook al zijn er veel engelen te zien. Ze willen gewoon in de Santa Clara wijk blijven rondhangen en genieten van hoe de mensen daar leven en genieten (en soms werken).
Dus zoals ik gisteren schreef begin ik vandaag met een bezoek aan het klooster van de zusters cisterciënzers, Santa María la Real de las Huelgas uit de 12de en 13de eeuw. Robert de Molesmes stichtte deze orde in Citeaux. De term “cisterciënzer” is van de naam van dit stadje afgeleid. Het was echter de Heilige Bernardus die deze orde, met ijzeren discipline, uitbouwde in de 12de eeuw over heel europa. Hij was immers vroeger ridder geweest. Hij wou dat de benedictijnen terug strenger en soberder zouden gaan leven en hij slaagde daar ook nog in. Dit klooster telt in 2022 nog 30 zusters, maar de gebouwen, kerk en het klooster en bijgebouwen, behoren tot het Nationaal patrimonium van Spanje en het zijn dus cultuurambtenaren die de culturele toeristische bezoeken regelen.
Las Huelgas Reales: het gehele complex (l) de Riddergang,(m) , Ingang met Moorse invloed (r)
Bij het begin van het bezoek zegt de ambtenaar-gids in pak en mooie das: “ Het is ten strengste verboden foto’s te nemen ‘BINNEN’. Er is hier een 2de collega bij mij die diegenen die dat niet respecteren tot de orde zal roepen; drie verwittigingen en je wordt buiten gezet.” Hij voegt er aan toe “ op het einde van het anderhalf uur durende bezoek mogen jullie foto’s nemen in de romaanse kloostergang. Alleen daar binnen” Buiten mogen we wel foto’s nemen, maar 99% van het bezoek is binnen. Die man ratelt maar door en krijgt niet veel vragen. Geleidelijk wordt de groep zelfs kleiner, want sommigen hebben een bezoek aan een andere kerk als excuus om de groep te verlaten. Gevolg van dit alles is, dat ik alleen foto’s heb van buiten en niets van de binnenkant. Ik wil toch een beetje informatie geven over het klooster, spijtig genoeg zonder foto’s.
Het klooster werd in 1187 gesticht door koning Alfonso VIII van Castilië en zijn vrouw Eleonora van Plantagenet die deze plaats niet alleen wilden uitbouwen tot een toonaangevend klooster, een volwaardige verblijfplaats voor een groot aantal vrouwen van de hoogste aristocratie en van de koninklijke familie, maar ook tot het Pantheon der koningen van Castilië. Hier zijn dus talrijke koningen en edellieden begraven. Je moet opletten waar je je voet neerzet om zo te zeggen om niet op een koning, een koningin of mensen van hoge adel te stappen.
Cisterciënzerinnen Klooster Las Huelgas Reales: romaans-gotstische kloostergang (l), toegangspoort to het gehele complex, de romaanse binnenkant van de kloostergang en de binnentuin (r)
Onder leiding van de ambtenaar-gids bezoeken we het koor met prachtige koorstoelen, de kerk zelf met de zijschepen nokvol koninklijke en adellijke graven, retabels, wandtapijten en schilderijen. Hij overdondert ons met data, gegevens en stambomen. In het Spaans, want er worden alleen rondleidingen in het Spaans gegeven…Een Spaanse deelnemer denkt het nog beter te weten, je hebt er altijd zo één in een groep, en samen gidsen ze de kudde toeristen door het klooster, zonder foto’s natuurlijk. Op het einde van de rit komt het verlossende woord: “ Hier mogen jullie 3 minuten foto’s maken”. Daarna krijgen we nog een zeer mooi stuk te zien met Moorse invloeden. Echt prachtig. Het allerlaatste deel is een textielmuseum; men heeft jaren geleden vele graftombes opengemaakt en vastgesteld dat die heren en dames in prachtige kleren werden begraven. Na een culturele striptease, worden hun kleren nu kleurrijk tentoongesteld in glazen kasten
Ik ben te voet naar las Huelgas Reales gestapt, want het is een mooie wandeling langs de rivier in zuidelijke richting. Ik haast me terug naar het hotel om met mijn fiets in noordelijke richting naar de Santa Maria Cartuja de Miraflores te fietsen, want het is toch wel 15 à 20 minuten, zelfs per fiets.
Cartuja de Miraflores: De kerk: de stergewelven (l), het algemeen binnenzicht met achteraan in het koor van Gil de Siloé het retabel en het praaalgraf van Juan II van Castilië en Isabel van Portugal; ide toegang van het kloostercomplex met de gehele kerk
Alles sluit vandaag om 15 uur vandaar de haast om de Cartuja de Miraflores te bereiken. We weten meteen wie we er zullen ontmoeten. Boven de ingang staan de wapenschilden van Juan II van Castilië (leeuwen, kastelen van Castilië, ketting van Navarra, juk) en Isabelle van Portugal (juk). Ook in dit klooster is er nog een gemeenschap kartuisermonniken aanwezig. De kartuisers werden opgericht door de Heilige Bruno in de Chartreuse bij Grenoble. Het is een strenge contemplatieve orde, nog strenger dan die van Bernardus. Ik ben dus op nog erger voorbereid.
Aan de ingang staat een vriendelijke vrijwilliger die zegt dat de toegang vrij is en dat de bezoeker mag geven wat hij wil en dat je zoveel foto’s mag nemen als je camera of telefoon aankan. Deze cartuja behoort niet tot het nationaal patrimonium, oef... Ik heb een gevoel van bevrijding en zou de brave man wel willen omhelzen, maar ik houd me in. In het atrium hoor ik de monniken zingen, want het is 12 uur en ze zingen in een privé kapel met godsvrucht, liefde en plezier. Ik word er stil van. Ik wandel door de abdij terwijl ik de middaggezangen (noonen) kan beluisteren). Ik krijg waarvoor ik gekomen ben en zelfs meer. Ik kan overal rustig de tijd nemen en overal dicht bij komen en foto's nemen. Ik ga regelmatig neerzitten om te genieten van al het mooie.
Ik kom vooral in de Cartuja de Miraflores om er het hoofdretabel en het praalgraf van Juan II en Isabel van Portugal te bewonderen. Ze zijn allebei gemaakt door Gil de Siloé, een vlaming. Het retabel werd in hout gesneden door die Antwerpse kunstenaar en gepolychromeerd en verguld door Diego de la Cruz, o.a. met goud dat afkomstig was van de eerste zendingen goud van het Amerikaanse continent na de ontdekking ervan. Het werd dus gemaakt tussen 1496 en 1499 en het is ongetwijfeld een van de belangrijkste werken van de Spaans-Vlaamse laat-gotische beeldhouwkunst, vanwege zijn compositorische en iconografische originaliteit en de uitstekende kwaliteit van het snijwerk. Het is ook zeer gewaardeerd om zijn polychromie. Het iconografische programma van het altaarstuk is het tema van "de verheerlijking van de Eucharistie" als het sacrament dat het offer van Christus aan het kruis elke dag weer actualiseert.
De twee meest opvallende elementen van het altaarstuk zijn enerzijds het engelenwiel en anderzijds de gekruisigde Christus die daarin verwerkt is en die een ongelooflijke expressiviteit en schoonheid uitstraalt .
Cartuja de Miraflores: Praalgraf van Juan II en Isabella van Portugal: een detail van Juan II (l), de evangelist Marcus met zijn leeuw en een evangelie (m) Hoofdretabel Van Gil de Siloé met de gekruisigde Christus in het engelenwiel rond hem
Het graf of de Sepulcro van Juan II de Castilia en van Isabel de Portugal is ook weer gemaakt door Gil de Siloé. in opdracht van Isabella I de Castilië voor ze koningin werd. Volgens sommigen deed ze dat met een duidelijke politieke bedoeling : om duidelijk te stellen wat haar afkomst was en dat ze ook recht had op de troon. Dat is dus de iconologische achtergrond van dit praalgraf. Na heel wat perikelen en jaren zat Isabella I van Castilië dan op de troon. Ze huwde Ferdinand van Aragon in 1469 en samen legden ze, als los Reyes Catolicos of katholieke koningspaar, dus de grondslag van het eengemaakte Spanje. Wat de iconografie betreft heeft het graf de vorm van een achtpuntige ster: 8 is het symbool van de verrijzenis. Beide gotische graven zijn gemaakt van albast. Het zijn prachtige voorbeelden van de laatgotische beeldhouwkunst. In n de grotere hoeken van de ster zien we de vier evangelisten, De andere hoeken van de ster zijn versierd met afbeeldingen van heiligen, apostelen (NT) en profeten uit het Oude Testament en ook allegorische figuren zoals de kardinale deugden, plus wapenschilden, dierfiguren, plantversieringen en architecturale motieven.
Er is bijna geen volk in de kerken op een gegeven ogenblik ben ik alleen met 4 jonge Italianen waaronder Jorge Jimenez. Hij legt aan zijn metgezellen uitgebreid uit wat de symbolen zijn die je in het retabel en het grafmonument terug kan vinden, wat de kenmerken zijn van de heiligen, profeten, kardinale deugden enz. Ik adem opgelucht. ben niet de enige die zot is van religieuze symbolen. Ik spreek hem aan en feliciteer hem (in Italiaans-Spaans) met zijn uitleg. Hij zegt “Ik ben Italiaan maar doceer middeleeuwse manuscripten aan de universiteit van Zaragoza en neem deel aan een Europees colloquium hier in Burgos. Ik probeer enkele jongere collega’s wat bij te brengen rond christelijke symboliek in de kunst, niet gemakkelijk”. Ik beaam wat hij zegt en we hebben een gezellig gesprek. Na zijn doctoraat aan de universiteit van Salamanca heeft men hem werk aangeboden in Zaragoza en hij is gebleven…Na een 15-tal minuten wensen we elkaar het beste en hij vertrekt met de info over ons project en onze blog. Wat een verademing, dat tweede bezoek en vooral de ontmoeting met Jorge: It made my day and his day also, denk ik. Als afscheid krijg ik een Italiaanse omhelzing…dat is meegenomen. Ik denk niet aan COVID, maar aan een fijne ontmoeting tussen twee mensen et dezelfde interesse.
Cartuja de Miraflores: een gerestaureerde zijkapel (l) , Grafmonument van de Infante naast het praalgraf (m) van Ferdinand en Isabella; Jorge Jimenez, de prof. middeleeuwse manuscripten die als Italiaan aan de universiteit van Zaragoza doceert.
Rond 15 uur 30 ben ik terug van de Cartuja en iedereen zit op straat tapa’s te eten en iets te drinken en die engelbewaarders van mij zijn er natuurlijk ook bij… Om 16 uur is het muisstil op straat… de siësta is begonnen! Veel beweging zie ik ook niet op toren van de Santa Clarakerk, waar mijn drie engelbewaarders aan het siësten zijn...
Engelbewaarder Wim doet dan toch de moeite om even met mij te komen spreken en doet zijn beklag over de kwaliteit van de rijstpap die elke dag wordt geleverd aan de engelbewaarders. “Ze zouden eens aan mijn broer, Jeroen, een creatief en voedzaam lekker gerecht moeten vragen om rijstpap of waarom niet een hemelse paella te maken... Die kan daar zeker voor zorgen; ik zal hem een bericht sturen...” zegt Wim. Ik denk ook dat de Jeroen dat kan. hij kan dat gericht naar de Wim en/of clara nomen... Er wordt in Spanje heel veel rijst gekweekt en Jeroen kan wel iets suggereren. Ik zal ook eens aan Clara, zijn lieve vrouw, vragen of ze daar met Jeroen kan over praten.
Na 18 uur ga ik nog de kerk San Gil Blas bezoeken: dat is nog een must. Daarna ga ik vroeg slapen, want morgen fiets ik naar Covarrubias, een tussenetappe naar het klooster van Santa Domingo de Silos, 60 km zuidwaarts weg van de Camino, maar iedereen die houdt van romaanse kunst moet daar geweest zijn voor de beeldhouwkunst in de oude kloostergang. Ik ben er al samen geweest met Magda, 40 jaar geleden. Ik heb de bewaarengelen Bert, Rientje en Wim wijsgemaakt dat er veel engelen zijn en ze zijn erin gelopen… ze willen mee gaan kijken....We zien wel.
Met mijn kinderen maakte ik vroeger (in de jaren 80) afspraken als we (te)veel kerken gingen bekijken" Als jullie flink zijn in de kerk of de abdij krijgen jullie een extra dessert / ijskreem of meer pizza"...dat is pas culturele pedagogie of cultuureducatie!
Comments